Podnoszony most portowy nad kanałem ulgi Odry

W sercu Nowej Soli, na południowym zachodzie miasta, znajduje się jeden z najbardziej fascynujących zabytków techniki w Polsce – podnoszony most portowy nad kanałem ulgi Odry. Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się niepozorny, to właśnie ta konstrukcja od lat budzi podziw miłośników inżynierii, pasjonatów historii oraz turystów poszukujących unikalnych atrakcji. Most ten nie tylko stanowi ważny element infrastruktury miejskiej, ale również jest świadkiem dynamicznego rozwoju gospodarczego regionu i zmieniających się technologii XX wieku.

Historia mostu portowego w Nowej Soli

Początki przeprawy przez kanał portowy

Pierwsze wzmianki o przeprawie przez kanał portowy w Nowej Soli pojawiają się już w XVIII wieku. Na mapie z 1753 roku zaznaczono drewniany most, który umożliwiał komunikację między brzegami. Wraz z rozwojem portu i miasta, w XIX wieku pojawiła się konieczność budowy nowocześniejszej konstrukcji. W 1831 roku powstał nowy, również drewniany, lecz już zwodzony most, a pod koniec XIX wieku zastąpiono go stalową konstrukcją o klapowym ustroju zwodzonym.

Nowoczesna konstrukcja z 1927 roku

Obecny, stalowy most podnoszony został oddany do użytku w 1927 roku. Jego projekt powstał w odpowiedzi na potrzeby rozwijającego się portu rzecznego i przemysłu Nowej Soli. Wykonawcą była renomowana firma z Wrocławia – Dittmar Wolfsohn & Co., która współpracowała z przedsiębiorstwem August Klönne z Dortmundu. Most zastąpił wcześniejszą, drewnianą konstrukcję, wprowadzając nowatorskie na tamte czasy rozwiązania techniczne, takie jak cztery przeciwwagi i unoszone przęsło.

Wojenne zniszczenia i powojenne remonty

W lutym 1945 roku, podczas wycofywania się wojsk niemieckich, most został poważnie uszkodzony. Tymczasowo ruch pieszy umożliwiała drewniana kładka, jednak pełny remont przeprowadzono dopiero w latach 1954–1956. Wtedy też ręczny napęd mechanizmu podnoszenia zastąpiono elektrycznym. W 1988 roku, ze względu na pogarszający się stan techniczny, most zamknięto dla ruchu kołowego, dopuszczając jedynie pieszych. Kapitalny remont w latach 1990–1992 przywrócił mu dawną świetność i zapewnił bardzo dobry stan techniczny, który utrzymuje się do dziś.

Architektura i techniczne detale mostu

Konstrukcja i mechanizm podnoszenia

Most portowy w Nowej Soli to jednoprzęsłowa, stalowa konstrukcja o rozpiętości 12,6 metra. Jezdnia ma szerokość 6 metrów, a po obu stronach znajdują się chodniki dla pieszych o szerokości nieco ponad 1 metra, pokryte masą bitumiczną. Całość spoczywa na żelbetowych przyczółkach, które posadowiono na drewnianych palach poniżej lustra wody. Największą ciekawostką jest dźwigniowy mechanizm podnoszenia – oparty na stalowych linach nawijanych na bębny oraz betonowo-stalowych przeciwwagach. Mechanizm znajduje się w maszynowni dostępnej przez stalową drabinę z pomostu technicznego. Obecnie napędzany jest elektrycznie, choć pierwotnie obsługiwano go ręcznie.

Walory historyczno-techniczne

Most w Nowej Soli uznawany jest za unikat w skali Polski i Europy. Jego oryginalny układ konstrukcyjny oraz zastosowanie nowatorskich rozwiązań technicznych sprawiają, że stanowi cenny zabytek myśli inżynieryjnej pierwszej połowy XX wieku. Most wpisano do rejestru zabytków i objęto ochroną konserwatorską. Dzięki regularnym remontom i konserwacji, most zachował swój pierwotny charakter, będąc jednocześnie w pełni sprawnym elementem miejskiej infrastruktury.

Znaczenie mostu dla miasta i regionu

Podnoszony most portowy w Nowej Soli odegrał kluczową rolę w rozwoju portu rzecznego i lokalnego przemysłu. Dzięki możliwości podnoszenia przęsła, umożliwiał swobodny ruch większych jednostek pływających, co z kolei przyczyniło się do wzrostu znaczenia miasta jako ośrodka gospodarczego nad Odrą. Dziś most stanowi nie tylko funkcjonalny element komunikacyjny, ale także ważny punkt na turystycznej mapie regionu, przyciągając miłośników historii, techniki i fotografii.

Wskazówki dla odwiedzających

Most podnoszony nad kanałem portowym znajduje się w ciągu Alei Wolności, w południowo-zachodniej części Nowej Soli. Obiekt jest ogólnodostępny i nie wymaga zakupu biletów wstępu. Zwiedzanie mostu możliwe jest o każdej porze roku, choć warto pamiętać, że podnoszenie mostu odbywa się wyłącznie w ramach prac konserwacyjnych i nie jest regularnie ogłaszane – szczegółowych informacji można zasięgnąć w nowosolskim Centrum Informacji Turystycznej. Dojazd do mostu jest dogodny zarówno samochodem, jak i komunikacją miejską – w pobliżu znajdują się przystanki autobusowe oraz miejsca parkingowe. Spacer przez most to doskonała okazja, by podziwiać port rzeczny i panoramę miasta.

Ciekawostki i unikalność konstrukcji

Most portowy w Nowej Soli, mimo swojej niepozornej sylwetki, wyróżnia się na tle innych obiektów mostowych w Europie. To jeden z nielicznych zachowanych mostów podnoszonych z początku XX wieku, który do dziś zachował oryginalny mechanizm i funkcje. Wśród lokalnych mieszkańców i turystów krążą opowieści o dawnych czasach, gdy podnoszenie mostu było nie lada wydarzeniem i przyciągało tłumy gapiów. Dziś most stanowi cenny element dziedzictwa technicznego, a jego sylwetka często pojawia się na fotografiach i pocztówkach z Nowej Soli.

Podsumowanie

Podnoszony most portowy nad kanałem ulgi Odry w Nowej Soli to nie tylko zabytek techniki, ale także żywy świadek historii miasta i regionu. Przetrwał wojenne zniszczenia, wielokrotne remonty i zmiany technologiczne, zachowując swój niepowtarzalny charakter. Jego obecność przypomina o przemysłowej przeszłości Nowej Soli, a jednocześnie stanowi inspirację dla kolejnych pokoleń inżynierów i miłośników historii. Spacer przez most to wyjątkowa podróż w czasie i doskonała okazja do odkrywania mniej znanych, lecz niezwykle wartościowych atrakcji turystycznych Polski.